Η τελευταία μαρτυρία του Λάκη Σάντα: Εκανα αυτό που έπρεπε

Μίλησε, ίσως για τελευταία φορά δημοσίως, στο ΕΘνος της Κυριακής πέρυσι το Σεπτέμβρη. Και περιέγραψε πώς ξήλωσε το σύμβολο του φασισμού, τον χορό που έστησε με το Γλέζο αμέσως μετά αλλά και τον τρόπο που επέλεξε να διηγείται στα εγγόνια του τον άθλο. Ηταν η βραδιά της 30ής προς την 31η Μαΐου του 1941. Η Αθήνα ανέπνεε, ήδη, κάτω από την μπότα των κατακτητών και η μάχη της Κρήτης μόλις είχε τελειώσει.

«Οταν γύρισα σπίτι, ξημερώματα, αφηγήθηκα στους γονείς μου την πράξη μας και τους έδειξα το κομμάτι από τη σημαία. Εκανα αυτό που έπρεπε, τους είπα».

Εκείνη τη νύχτα, στη σκιά του Ιερού Βράχου, δύο νεαροί φοιτητές, ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας, έδωσαν ένα μήνυμα αντίστασης και ελπίδας. Κατέβασαν τη σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό και στη θέση της ύψωσαν τη γαλανόλευκη. Το άλλο πρωί η Αθήνα ξυπνούσε με το αίσθημα ότι ο πόλεμος είχε τελειώσει. Ενα μήνυμα για τη σκλαβωμένη Ελλάδα και για όλη την υπόδουλη Ευρώπη.

Με τον Μανώλη Γλέζο και φόντο την Ακρόπολη το 1985

Σήμερα, 69 χρόνια μετά, ο κ. Απόστολος Σάντας ξεδιπλώνει το νήμα της δικής του ιστορίας στο «Εθνος της Κυριακής», ατενίζοντας τον Παρθενώνα, από το αίθριο στο Μουσείο της Ακρόπολης. Εκεί, αύριο το βράδυ θα παρουσιάσει το βιβλίο του «Μια νύχτα στην Ακρόπολη». Σε ηλικία 88 ετών αποφάσισε να αφήσει τη δική του παρακαταθήκη για τα εγγόνια του και για όλα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε έναν διαφορετικό κόσμο.

Σαν παραμύθι

«Δεν ήθελα να μιλήσω στα εγγόνια μου σαν να τους έκανα μάθημα. Οποτε έβρισκα ευκαιρία από κάτι που είδαν στην τηλεόραση ή μια ερώτησή τους, προσπαθούσα να τους πω για κάθε γεγονός που είχε σχέση με την ελληνική αντίσταση, τους αγώνες που έκανε ο λαός μας και την επιχείρηση στην Ακρόπολη.Εξήγησα τη σημασία που είχε το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας και γιατί εμείς οι Ελληνες είμαστε οι μόνοι που προσβάλαμε τότε τους κατακτητές που είχαν καθυποτάξει την Ευρώπη. Σαν να τους διηγούμαι ένα παραμύθι», μας λέει ο κ. Σάντας, που τότε ήταν νεαρός φοιτητής της Νομικής. Το πτυχίο όμως το απέκτησε μετά πολλά πολλά χρόνια...

Την άνοιξη του 1941 η φοιτητική παρέα, δεμένη από τα χρόνια του σχολείου, ήταν έτοιμη για την αντίσταση. Ηδη την πρώτη ημέρα της Κατοχής έσπαγαν τις πινακίδες που είχαν βάλει οι Γερμανοί στους δρόμους, στην περιοχή Κολωνού, Μεταξουργείου και Βοτανικού.
Λίγες ημέρες μετά αγνάντευαν από το Ζάππειο την Ακρόπολη όταν ο Μ. Γλέζος λέει στον Απόστολο Σαντα: «Λάκη, κοίταξε 'κει πάνω να ιδείς τι γίνεται...». «Ναι έχεις δίκιο, αυτό πρέπει να τους κάνουμε...».

Πήγαν αμέσως στην Μπενάκειο Βιβλιοθήκη άρχισαν να μελετούν σχέδια και έκαναν επιτόπια έρευνα για να βρουν το κατάλληλο σημείο. Ηταν μια ρωγμή στο βόρειο τμήμα του Ερεχθείου και από κάτω το σπήλαιο του Εριχθόνιου, όπου έμενε ο ιερός όφις της Αθηνάς. Ως επισκέπτες ανέβηκαν στην Ακρόπολη και μελετούσαν τη θέση της σημαίας στο «μπελβεντέρε» και τις σκοπιές των Γερμανών.
Την ιστορική νύχτα σκαρφάλωσαν, αποφασισμένοι να πέσουν από τον Βράχο παρά να συλληφθούν. Στο βάθος άκουγαν τους  Γερμανούς να γελούν, ενώ οι δύο νέοι έλυναν το συρματόπλεγμα όπου κυμάτιζε το ναζιστικό σύμβολο.


Η ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ
«Η θέλησή μας έφερε αποτέλεσμα»

« Η σημαία ήταν τεράστια και ο ιστός της ήταν δεμένος με τρία μεγάλα σύρματα που είχαν στρόφιγγες κάτω από τον βράχο για να τη συγκρατούν από τον άνεμο. Η σημαία κατέβαινε μέχρι τον κόμβο των συρμάτων και δεν πήγαινε πιο κάτω. Σκαρφαλώσαμε, την τραβάγαμε, αλλά τίποτα δεν γινόταν. Ομως η θέληση και η επιμονή μας έφεραν αποτέλεσμα. Αφού ανεβήκαμε και κατεβήκαμε στον ιστό πολλές φορές, ως το δύσκολο σημείο -γιατί ο ιστός ήταν λείος και γλίστραγε- κατορθώσαμε με τα χέρια μας να ξεσφίξουμε τις στρόφιγγες και να την ξεμπλέξουμε.
Η τεράστια σημαία έπεσε και μας κουκούλωσε», αφηγείται ο κ. Σάντας.

Κάτω από το φως του φεγγαριού αγκαλιάστηκαν και χόρευαν πατώντας πάνω στο φασιστικό σύμβολο. Εκοψαν ένα κομμάτι της σημαίας και την πέταξαν μέσα στο σπήλαιο, στο ξεροπήγαδο. Πριν φύγουν είχαν φροντίσει να αφήσουν πάνω στον ιστό τα δακτυλικά τους αποτυπώματα, ώστε να μην κατηγορηθούν άδικα κάποιοι άλλοι. Ετρεχαν μέσα στη νύχτα, με απαγόρευση κυκλοφορίας, όταν τους σταμάτησε στην Πλάκα ένας αστυφύλακας, χωρίς όμως να τους προδώσει.

ΖΩΗ ΓΕΜΑΤΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ
Από τη Μακρόνησο στον Καναδά

«΄Οταν γύρισα στο σπίτι, ξημερώματα, αφηγήθηκα στους γονείς μου την ριψοκίνδυνη πράξη μας και τους έδειξα το κομμάτι από τη σημαία. Εκανα αυτό που έπρεπε, τους είπα, πήρα το σύμβολο του ναζισμού που ήταν επάνω στα ιερά και τα όσια των προγόνων μας», αφηγείται ο κ. Σάντας.

Λίγο καιρό μετά οι δύο νέοι συνελήφθησαν σε ένα καράβι στο Κερατσίνι καθώς διέφευγαν από την Ελλάδα. Οι ανακριτές στις φυλακές «Αβέρωφ» δεν έμαθαν ποτέ ότι κρατούσαν τους ήρωες της σημαίας.

Υστερα από πολλές περιπέτειες ο κ. Σάντας μπήκε στην αντίσταση με τον ΕΛΑΣ, πολέμησε τους Γερμανούς και μετά την απελευθέρωση βρέθηκε στη μάχη της Αθήνας, αντιμέτωπος πλέον με τους Βρετανούς στους Αμπελόκηπους και του Γκύζη.

Ακολούθησε η απογοήτευση για «τις πράξεις που σπίλωσαν τα ιδανικά του κινήματος», στη συνέχεια η σύλληψή του και η εξορία του στην Ικαρία. Υστερα στην Ψυττάλεια και μετά η αναμόρφωση για τα «μαμούθια», όπως αποκαλούσαν τότε τους κομμουνιστές. Προορισμός η Μακρόνησος.

Κατά τη μεταγωγή πρόλαβε να κάνει μια μικρή στάση στο σπίτι της οικογένειας για να δει για πρώτη φορά την κόρη του Αλεξάνδρα, που είχε γεννηθεί λίγους μήνες πριν. Πέρασε μήνες στο «τάγμα ανεπιθυμήτων». Πολύ καιρό αργότερα, ελεύθερος πλέον, πήρε το πτυχίο της Νομικής. Με αυτό το εφόδιο εγκατέλειψε την Ελλάδα μαζί με τη σύζυγο και τις δύο κόρες του με προορισμό τον Καναδά. Οταν επέστρεψε στην Ελλάδα η ιστορία είχε γυρίσει σελίδα.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ