Οι γκρίζες ζώνες της εκπαίδευσης

ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
Οι γκρίζες ζώνες της εκπαίδευσης

Των ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΝΙΚΟΥ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΝΝΑΣ ΠΑΠΠΑ, ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΝΤΟΥ

«Πριν τρία χρόνια, το Δημοτικό σχολείο μας είχε 23 μαθητές. Φέτος 13. Μόνο πέρυσι, φύγανε από το χωριό δύο οικογένειες με έξι παιδιά γιατί τα μεγαλύτερα θα πήγαιναν Γυμνάσιο που είναι πολύ μακριά και θα έπρεπε να μένουν μακριά από το σπίτι τους στο Οικοτροφείο Μολάων. Για τον ίδιο λόγο ίσως κάνει το ίδιο άλλη μία οικογένεια με τέσσερα παιδιά. Μπορεί να φύγουμε κι εμείς όταν η Κοραλλία γίνει 12 χρονώ...». Η Εσθερ μάς μιλά από το παραλιακό Κυπαρίσσι Λακωνίας. Ζει ήδη είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, τα δεκαπέντε αγναντεύοντας το Μυρτώο πέλαγος. «Θα μπορούσαμε να μείνουμε στην Αθήνα αλλά επιλέξαμε με τον Γιάννη το Κυπαρίσσι. Δύο είναι όλα κι όλα τα παιδιά του χωριού που μεγαλώνοντας γύρισαν να ζήσουν εδώ -και το ένα είναι ο Γιάννης...».
Ανάποδη χρονιά
Η κόρη τους γεννήθηκε πριν από εννέα χρόνια. Πέρασαν εποχές που το χωριό γνώρισε άνθηση. Πλοία της γραμμής, ιπτάμενα δελφίνια και λεωφορεία του ΚΤΕΛ πρόσφεραν καθημερινή σύνδεση με την Αθήνα. Η Εσθερ με τον Γιάννη έφτιαξαν ένα από τα πιο συμπαθητικά τουριστικά καταλύματα που υπάρχουν εδώ. Γεννημένη στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, ένιωσε πως είχε φτιάξει τον δικό της παράδεισο επί της Γης μέχρι που...Μέχρι που πλησίασε ο καιρός για να πάει η κόρη της σχολείο. Τότε έμαθε ότι στην πορεία προς τη γνώση, η μικρή Κοραλλία θα έπρεπε να κάνει τις τάξεις ανάποδα! Δηλαδή, μετά τη δευτέρα να διδαχθεί πρώτα την ύλη της τετάρτης και μετά της τρίτης. Και στη συνέχεια, πρώτα της έκτης και μετά της πέμπτης. «Μα είναι αυτό δυνατόν; Είναι νόμιμο;», συνεχίζει να αναρωτιέται μέχρι σήμερα.Της εξηγούμε ότι αυτό είναι κοινή πρακτική στα ολιγοθέσια σχολεία. Οταν υπάρχει ένας δάσκαλος για όλες τις τάξεις δεν μπορεί να διδάσκει χωριστά την καθεμιά. Η τρίτη και η τετάρτη είναι σε πρόγραμμα συνδιδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα πλην των Μαθηματικών. Το ίδιο συμβαίνει με πέμπτη-έκτη τάξη. Οταν λοιπόν έρχεται ένα παιδί από τη δευτέρα και μπαίνει στην επόμενη ομάδα, θα κάνει τη μία χρονιά ύλη τρίτης αλλά την επόμενη πρέπει να αντιμετωπίσει ύλη Τετάρτης. Τότε είναι η ώρα των «βασανιστηρίων» για τα παιδιά που μόλις έχουν έρθει από τη δευτέρα. Η Εσθερ ακούει και επανέρχεται προβληματισμένη:«Γιατί όμως το παιδί μου και κάθε παιδί σε απομακρυσμένη περιοχή να μη μαθαίνει Αγγλικά όπως γίνεται σε όλα τα Δημοτικά που έχουν ακόμη και δεύτερη ξένη γλώσσα; Γιατί να μην έχει γυμναστή, δάσκαλο Μουσικής και Καλλιτεχνικών; Γιατί να πρέπει να μείνει σε Οικοτροφείο για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Γυμνάσιο, όπως γινόταν το 1960 και σε συνθήκες εκείνης της εποχής;».
Σε τέτοιας μορφής ερωτήματα αναζητεί απαντήσεις η έρευνα της «Ε» για την απρόσιτη Παιδεία στη δυσπρόσιτη Ελλάδα. Για τα χιλιάδες χωριά που μαζί με τους κατοίκους έχασαν το σχολειό τους -αλλά όχι και τις εκκλησίες. Για τα δεκάδες εκατομμύρια που ξοδεύονται για να μεταφέρονται οι μαθητές σε μεγαλύτερα χωριά, αλλά όχι για να έχουν μαθήματα ειδικοτήτων όσα μένουν αναγκαστικά στα μικρότερα. Για τους δασκάλους που παλεύουν μόνοι, νεοδιόριστοι, χωρίς εμπειρία και ειδικά εφόδια στα μονοθέσια σχολεία, έχοντας μόνο όφελος τα μόρια που θα τους επιτρέψουν να φύγουν από εκεί μια ώρα νωρίτερα. Για τις γκρίζες ζώνες στον εκπαιδευτικό χάρτη και την Ελλάδα που ζει χρόνια πέτρινα μέσα στον 21ο αιώνα. Για μια πολιτική που διώχνει από τις εσχατιές της χώρας τα πιο ζωντανά της κύτταρα...

«Κρυφό σχολειό» για 33.000 μαθητές
Η όμορφη πλατεία στην ορεινή Ελλάδα αντηχεί άδεια και ερημική από τα γέλια και το παιχνίδι των δύο τελευταίων μαθητριών του σχολείουΤα 33.000 παιδιά που, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (2006-07), συνεχίζουν να φοιτούν σε ολιγοθέσια σχολεία, στερούνται μεταξύ άλλων:

- Τα μαθήματα Αγγλικών, Μουσικής, Γυμναστικής, Καλλιτεχνικών που κάνουν στα πολυθέσια σχολεία δάσκαλοι ειδικοτήτων. Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο καθώς στις συγκεκριμένες περιοχές δεν υπάρχουν και ιδιωτικοί φορείς που να προσφέρουν αντίστοιχη εκπαίδευση (φροντιστήρια, ωδεία, γυμναστήρια κ.λπ.).

- Την εξοικείωση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν ακόμη ελλείψεις μηχανημάτων και σοβαρά προβλήματα με τη λειτουργία των τηλεπικοινωνιακών δικτύων.

- Την προετοιμασία που θα είχαν εάν πήγαιναν σε νηπιαγωγείο το οποίο λείπει ακόμη και αν είναι υποχρεωτική η φοίτηση σε αυτό από το 2007.

- Βιβλία ή άλλο διδακτικό υλικό που θα ταίριαζαν περισσότερο στις δικές τους συνθήκες μάθησης.

Κλείνουν-δεν κλείνουν

Κρατάει χρόνια η συζήτηση μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα για το αν τα ολιγοθέσια σχολεία πρέπει να κλείσουν έως εξαφάνισης ή να διατηρηθούν γιατί εμφανίζουν και πλεονεκτήματα. Εκ του αποτελέσματος, προκύπτει ότι ακολουθήθηκε η μέθοδος της κατάργησης και συγχώνευσης των μικρών σχολικών μονάδων σε μεγαλύτερες με καθημερινή μεταφορά των μαθητών.Οπως μας λέει ο Δημήτρης Οικονομόπουλος, δάσκαλος επί 13 έτη σε τέσσερα μονοθέσια και ένα διθέσιο, το σχολικό έτος 1985-86 λειτουργούσαν 6.106 ολιγοθέσια, ενώ τα στοιχεία για το 2006-07 δείχνουν ότι έχουν απομείνει 1.736. Τι απέγιναν οι μαθητές τους; Φοιτούν στα σχολικά κέντρα ή απλώς δεν υπάρχουν καθώς μειώνεται γενικά ο μαθητικός πληθυσμός λόγω υπογεννητικότητας. Αυτό σημαίνει ότι 4.370 χωριά έμειναν χωρίς σχολείο και θα είχαν μείνει ενδεχομένως περισσότερα εάν δεν αντιδρούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις οι κάτοικοι κατηγορούμενοι ταυτόχρονα για «έντονο τοπικισμό».

Κόστη και κόστη

Ο κρατικός προϋπολογισμός έχει φτάσει στο σημείο να πληρώνει περίπου 150 εκατ. ευρώ ετησίως για τη μεταφορά των μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου με ΚΤΕΛ και ταξί από τα χωριά στις περιοχές όπου υπάρχουν σχολεία. Δηλαδή το κόστος για ενός έτους μετακινήσεις υπολείπεται «ελαφρώς» των 175 εκατ. που περιλαμβάνονται στο πενταετές πρόγραμμα του ΟΣΚ για ανέγερση νέων σχολείων... Σε πολλές περιπτώσεις, τα χρήματα για τη μεταφορά πιάνουν τόπο καθώς τα παιδιά απολαμβάνουν καλύτερες συνθήκες σε μεγαλύτερα σχολεία, με πολλούς δασκάλους, πολλούς συμμαθητές και δασκάλους που κουράζονται λιγότερο έχοντας να αντιμετωπίσουν παιδιά με ηλικιακή ομοιογένεια. Αναπάντητο όμως μένει το ερώτημα: Τι γίνεται με τα παιδιά που συνεχίζουν να φοιτούν σε μονοθέσια, διθέσια και τριθέσια σχολεία;«Οφείλουμε κατ' αρχάς να επισημάνουμε ότι τα μονοθέσια σχολεία δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Υπήρχαν και διατηρούνται σε πολλές χώρες του κόσμου», μας λέει ο Ανδρέας Μπρούζος, καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων: «Η λειτουργία τους υπαγορεύεται από τη μορφολογία του χάρτη της χώρας μας και, παρά τους παράγοντες που επιδρούν αρνητικά σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, η κατάργηση δεν είναι πάντα η πιο ενδεδειγμένη λύση. Είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθούν τρόποι εύρυθμης λειτουργίας των μικρών σχολείων. Υπάρχουν μορφές οργάνωσης που έχουν δοκιμαστεί (Γαλλία, Ελβετία, Αγγλία, Ουαλία) όπου τα σχολεία παραμένουν και οργανώνονται σε ομοσπονδίες μέσα από ένα δίκτυο επικοινωνίας. Σε ένα χωριό μπορεί να υπάρχει νηπιαγωγείο, σε άλλο χωριό το σχολείο για τα μικρότερα παιδιά και σε άλλο για μεγαλύτερα και όλοι μαζί να συναντιούνται για μαθήματα ξένων γλωσσών, κολύμβηση κ.ά.», λέει ο καθηγητής. «Πρέπει επίσης να παρέχονται στον δάσκαλο του μονοθεσίου ειδικά εφόδια και κίνητρα, αφού έχει να αντιμετωπίσει μεγαλύτερες απαιτήσεις διδάσκοντας ταυτόχρονα σε παιδιά διαφορετικών τάξεων, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις βρίσκεται νεοδιόριστος για πρώτη φορά μέσα σε σχολική τάξη».

Κίνητρα παραμονής

Γεμάτος συγκίνηση μιλά για τα χρόνια που εργάστηκε σε μονοθέσιο ο Δημ. Οικονομόπουλος. «Ημουν συνέχεια σε κίνηση. Παρακολουθούσα την πρόοδο του παιδιού από την πρώτη τάξη που μάθαινε να κρατά το μολύβι έως τις μεγαλύτερες που άπλωνε τη σκέψη του. Ο χρόνος κυλούσε σαν το νερό», λέει. Είναι ανάγκη, επισημαίνει, να μη θεωρούν οι δάσκαλοι αναγκαίο κακό την παραμονή τους στα σχολεία αυτά και πρέπει, εκτός από επιμόρφωση, να τους δοθούν σοβαρότερα κίνητρα για να παραμένουν, με πρόσθετα μόρια για τη διεκδίκηση θέσεων, δασκάλους ειδικοτήτων και καλύτερη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.

Παιδείας και Ανάπτυξης

Ενα από τα προγράμματα που ξεκίνησε για να βοηθήσει τα σχολεία των απομακρυσμένων περιοχών ήταν ο ΔΙΑΣ (Δορυφορικός Ιστός Απομακρυσμένων Σχολείων) που εκτυλίχθηκε στο διάστημα των ετών 2003-06 από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας-Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του υπουργείου Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο του ΔΙΑΣ, οι αρμόδιοι διαπιστώνουν ότι το υπουργείο Παιδείας δεν προβλέπει βιβλία «ειδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες των ολιγοθέσιων σχολείων, τρόπο αντιμετώπισης του λεγόμενου "νεκρού χρόνου" (χρόνος κατά τον οποίο ο εκπαιδευτικός απευθύνεται σε μία συγκεκριμένη τάξη με αποτέλεσμα οι λοιπές παριστάμενες τάξεις να υπόκεινται σε αναξιοποίητο χρόνο), δεν εκπαιδεύει τους εκπαιδευτικούς να διαμορφώνουν τα δικά τους, πρωτότυπα διαθεματικά σχέδια, αξιοποιώντας τις ανάγκες συνδιδασκαλίας όχι μόνο τάξεων, αλλά και αντικειμένων». Τι απέγινε ο ΔΙΑΣ; Αρμόδιοι του υπουργείου Παιδείας θυμούνται κάποια πρωτοβουλία του Ανάπτυξης για την οποία ουδέποτε ρωτήθηκαν. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί;

Κάρπαθος και Αμφιλοχία

Εδώ οι γνώμες διίστανται. Περίπτωση ξεχωριστή, το μονοθέσιο σχολείο Πυλών Καρπάθου που εκτός από το ΔΙΑΣ πρωτοπορεί από το 1995, όταν ο Γ. Παπανδρέου ως υπουργός Παιδείας μαζί με τον τότε ΓΓΕΤ Ν. Χριστοδουλάκη εγκαινίαζαν το Δίκτυο Σχολείων Ελλάδας «Τηλέμαχος». Ο δάσκαλος του σχολείου παπα-Καλλίνικος Μαυρολέων γράφει στο μπλογκ του μεταξύ άλλων: «Η λίγη ώρα διδασκαλίας και η απασχόληση του δασκάλου με τους μαθητές τής κάθε τάξης, που από τη φύση του το ωρολόγιο πρόγραμμα προβλέπει στο ολιγοθέσιο σχολείο, αυξήθηκε σημαντικά με τον 2ο αυτό "δάσκαλο", τον ηλεκτρονικό υπολογιστή δηλαδή, που μπήκε στη σχολική αίθουσα. Η ζωντανή σχέση δασκάλου και μαθητή δεν αποκόβεται. Απλώς, ήρθε ένας βοηθός του, που μπορεί κι αυτός, με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και τα multimedia προγράμματα, να προσφέρει στον μαθητή, που δεν απολαμβάνει ίσες ευκαιρίες μάθησης, αλλά έχει κι αυτός αυτό το δικαίωμα».«Πολλά σχολεία διαθέτουν υπολογιστές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με τις τηλεπικοινωνίες στην περιοχή», μας λέει ο Στέφανος Κολοβός, σχολικός σύμβουλος με έδρα την Αμφιλοχία Αιτωλοακαρνανίας. «Μοιάζει σαν το μόνο που απασχολεί να είναι πώς θα κλείσουν και τα τελευταία μονοθέσια», λέει ο κ. Κολοβός που στη δική του ιστοσελίδα περιγράφει πώς ο ίδιος γνώρισε τα μονοθέσια και πώς πείστηκε ότι η λειτουργία τους προσφέρει και σημαντικά πλεονεκτήματα.

Επιδόσεις και Αγγλικά

«Η λύση της κατάργησης θα ήταν αναπόφευκτη αν δεχτούμε ότι αυτή είναι η μοίρα της επαρχίας και το μέλλον ανήκει στις πόλεις», λέει ο κ. Κολοβός παραθέτοντας μελέτες που έγιναν και δείχνουν ότι οι απόφοιτοι των μονοθέσιων δεν υστερούν σε επιδόσεις από εκείνους των πολυθέσιων.Μελέτες που οδηγούν σε ανάλογα συμπεράσματα παραθέτει στη διπλωματική της εργασία και η καθηγήτρια Αγγλικών Φωτεινή Βενέτη που εργάστηκε επί μακρόν στο μονοθέσιο του Πειραματικού Σχολείου Αθηνών. Η δική της εργασία είχε στόχο να διαμορφώσει σχέδια διδασκαλίας που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στα μονοθέσια σε όλη την Ελλάδα. «Τα μικρά σχολεία είναι απαραίτητα», μας λέει και «τα προγράμματα που προτείνω μπορούν να μετατρέψουν τα σχολεία ανάγκης σε σχολεία φτιαγμένα για παιδαγωγικούς λόγους».

«Το απουσιολόγιο του χρόνου»
Σχολεία που χάθηκαν μαζί με τους κατοίκους, κτίρια ερειπωμένα που «προσωποποιούν» μια παιδεία δυσπρόσιτη και απρόσιτη, όπως τα φωτογράφισε ο Θωμάς Σίδερης για το υπό έκδοση βιβλίο του «Το απουσιολόγιο του χρόνου». Το σχολείο στο Τρίγωνο Φλώρινας γεμάτο έως πάνω με πολλών γαϊδάρων άχυρα. Στην Κοκκινομηλιά Ευβοίας το κτίριο που «Ανηγέρθη επί κυβερνήσεων Κωνσταντίνου Καραμανλή - 1961» λειτουργεί ως αποθήκη γεωργικών και άλλων υλικών. Στα Μαγούλιανα Αρκαδίας, τα μεγάλα παράθυρα του σχολείου συνεχίζουν να αγναντεύουν βουβά το Μαίναλο πλαισιωμένα από θορυβώδη συνθήματα.

ΓΑΥΔΟΣ: «Είμαστε σχολείο ανάγκης όπως όλα τα μονοθέσια»
Στη Γαύδο το σχολείο κατάφερε μόλις πριν από μια βδομάδα να αποκτήσει πρόσβαση στο Ιντερνετ. Προφανής στόχος για ρεπορτάζ στα απομακρυσμένα σχολεία, η ακριτική Γαύδος. Κι όμως, ύστερα από τόσες και επί τόσα χρόνια επισκέψεις επισήμων και αλλεπάλληλα δημοσιεύματα, το Δημοτικό Σχολείο εξακολουθούσε μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου 2009 να μην έχει πρόσβαση στο Ιντερνετ... Από τότε λειτούργησε δορυφορικό Ιντερνετ και τα τεχνολογικά προβλήματα που υπήρχαν, μοιάζει να έχουν ξεπεραστεί.Το μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο έχει έξι μαθητές, από τους οποίους οι τέσσερις είναι αδέρφια. Δασκάλα τους, η 24χρονη Χανιώτισσα Μαρία Φατζίκη που δουλεύει πρώτη φορά ως αναπληρώτρια. Ενας δάσκαλος είναι εύκολο να τοποθετηθεί στη Γαύδο γιατί η οργανική θέση συνήθως είναι κενή. Φέτος και οι έξι μαθητές είναι αγόρια: δύο στη Γ' Δημοτικού, τα οποία είναι δίδυμα «σαν δυο σταγόνες νερό», τρία στην Ε' Δημοτικού και ένα στην Στ' τάξη.«Μεταξύ των μαθητών δεν υπάρχει ανταγωνισμός για το ποιος είναι καλύτερος», λέει η κυρία Φατζίκη. «Είμαστε ένα σχολείο ανάγκης, όπως είναι όλα τα μονοθέσια. Εκ των πραγμάτων, κάνεις πράγματα τα οποία πρέπει να είναι στο πλαίσιο της δικής τους κουλτούρας. Πρέπει να τα πλησιάζεις τα παιδιά».Οι μαθητές της Γ' Δημοτικού παρακολουθούν και την παράδοση του μαθήματος για τα μεγαλύτερα που κάνουν σαν ομάδα την ύλη της Στ' τάξης. «Τα παιδιά της Γ', επειδή βρίσκονται σε μία αίθουσα, γνωρίζουν ήδη την ιστορία της Στ'», μας λέει. «Τα μικρότερα ακούνε, επεξεργάζονται και μπορούν να έχουν καλύτερη κρίση. Αν ο δάσκαλος και τα παιδιά έχουν δυνάμεις και δυνατότητες, περνάει πολύ γρήγορα η ύλη. Ειδικά οι μαθητές της Γ' Δημοτικού έχουν μεν ελλείψεις αλλά είναι και "σφουγγάρια"».«Από τον Σύλλογο Δασκάλων και Νηπιαγωγών Νομού Χανίων και από το Γραφείο και τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχουμε συμπαράσταση σε ό,τι ζητήσουμε» λέει η δασκάλα. Ομως τι συνέβαινε με το Ιντερνετ;«Υπήρχε πρόβλημα λόγω των γραμμών. Από το σημείο που είχε μπει η κεραία, η εμβέλεια του Ιντερνετ ήταν περίπου 20 μέτρα. Το σχολείο που βρίσκεται μακριά, πίσω από ένα λόφο, δεν είχε Ιντερνετ. Μπαίναμε μόνο με χαμηλή ταχύτητα, χρησιμοποιώντας την τηλεφωνική γραμμή. Οταν μπορούσαμε...».Στη Γαύδο λειτουργεί φέτος και νηπιαγωγείο με δύο παιδιά, ένα αγοράκι και ένα κοριτσάκι. Θα κλείσει όμως του χρόνου εκ των πραγμάτων γιατί δεν υπάρχουν άλλα παιδιά σε νηπιακή ηλικία...

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 03/03/2009

Ο Α. ΛΥΚΟΥΡΕΝΤΖΟΣ ΜΙΛΑ ΣΤΗΝ «Ε» ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΚΡΙΖΕΣ ΖΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
«Οι ίσες ευκαιρίες δεν είναι εφικτές»

«Τις ανισότητες δεν τις γεννούν κυβερνήσεις ή κόμματα. Υπάρχουν μέσα στη ζωή και αγωνιζόμαστε να τις καταργήσουμε». Το απόφθεγμα ανήκει στον υφυπουργό Παιδείας Ανδρέα Λυκουρέντζο, που εκλήθη να μας μεταφέρει το όραμα (;) της ελληνικής πολιτείας για την εκπαίδευση στα δυσπρόσιτα σχολεία.

Η φωτογραφία είναι περσινή, όταν η Ευαγγελία και η Βιβή ήταν οι δύο τελευταίες μαθήτριες στο Μυρόφυλλο Τρικάλων

Και είπε πολλά για τις περιοδείες που αυτοπροσώπως έχει κάνει στις εσχατιές, τις δασκάλες που επικαλούνται «επαπειλούμενη εγκυμοσύνη», τα νηπιαγωγεία που δεν υπάρχουν, αν και η φοίτηση σε αυτά είναι υποχρεωτική, πριν φτάσει στο καταστάλαγμα: «Δεν είναι λελυμένες (sic) όλες οι εξισώσεις στην υπόθεση εκπαίδευση σε ολιγοθέσιο σχολείο».«Οταν ήρθα στο υπουργείο», λέει, «ξεκίνησα να δω τι μπορούμε να κάνουμε. Εχουμε επισκεφθεί ενδεικτικά τις πιο σημαντικές συνοριακές γραμμές προς Λυβικό, Αλβανία, Τουρκία. Θέλουμε να μην υστερεί εκεί η εκπαιδευτική διαδικασία. Πέραν του εκπαιδευτικού προγράμματος και της κάλυψης των θέσεων, προσπαθούμε από πλευράς υποδομών. Να υπάρχει υπολογιστής, σύνδεση με Ιντερνετ, οθόνη τηλεόρασης...»

**Υπάρχουν λοιπόν;

* «Σε σημαντικό βαθμό, αλλά δεν θεραπεύουν τις ανάγκες. Να εκπληρώνεται δηλαδή το πρόγραμμα στην εντέλεια, να παρακολουθούν μαθήματα μουσικής, ξένης γλώσσας κ.λπ. Αυτό δεν είναι εφικτό, με κάθε ειλικρίνεια και χωρίς να ωραιοποιώ την πραγματικότητα. Υπάρχει έλλειψη δασκάλων, γιατί με την καθιέρωση του ολοήμερου σχολείου αυξήθηκαν θεαματικά οι θέσεις. Φέτος διορίσαμε ακόμη και όσους αποφοίτησαν τον Οκτώβριο».

**Δεν υπάρχουν όμως σημαντικά κίνητρα για όσους θέλουν να πάνε εκεί... Το επίδομα είναι ασήμαντο...

* «Υπάρχουν τα μόρια. Εχετε δίκιο».

***Ενας νέος δάσκαλος, μόνος και άπειρος, καλείται να παλέψει χωρίς ειδικά εφόδια. Αυτό δεν οδηγεί μοιραία στην επιστροφή;

*«Στην αρχή της σχολικής χρονιάς έχουμε διαδικασία επιμόρφωσης, με σεμινάρια που έχει υποδείξει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο».

Πρόκληση πόρων

***Αρκεί αυτό;

* «Θεωρούμε ότι πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά διαστήματα και είναι πρόκληση την οποία έχουμε για να αξιοποιήσουμε κοινοτικούς πόρους από την τέταρτη προγραμματική περίοδο. Ο νέος εκπαιδευτικός χρειάζεται μεγαλύτερη ηθική και επιστημονική στήριξη. Είναι μια μάχη καθημερινή. Δεν είναι λελυμένες όλες οι εξισώσεις στην υπόθεση εκπαίδευση σε ολιγοθέσιο σχολείο».

**Εως τώρα έχουν καταργηθεί χιλιάδες ολιγοθέσια σχολεία. Θεωρείτε επιτυχημένη τη διαδικασία;
* «Εχει το θετικό ότι προσπαθούμε να διαμορφώσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες από πλευράς παιδαγωγικής. Να μην κάνει το παιδί μόνο του μάθημα με τον δάσκαλο, να μην κάνουν τρία παιδιά διάλειμμα, να μη διδάσκονται πρώτα την ύλη της Δ' και μετά της Γ' τάξης. Υπάρχουν και τα αρνητικά, όπως οι αποστάσεις που διανύονται με λεωφορείο ή ταξί».

Υπερβολικά κοινωνικά μέτρα

**Το συνολικό κόστος μεταφοράς πόσο είναι;

* «Για τον προϋπολογισμό του 2008 είχαμε εγγεγραμμένα 96 εκατ. ευρώ και πετύχαμε μια επέκταση της πίστωσης κατά 50 εκατ. επιπλέον από το αποθεματικό. Αύξηση που δεν έχει δοθεί σε κανέναν άλλο κωδικό, γιατί οι ανάγκες αυξάνονται συνεχώς και πάλι χρεωστικοί είμαστε. Εμπλέκονται το σύνολο των ΚΤΕΛ, ενίοτε ταξί και στην Αθήνα ιδιωτικά γραφεία. Είμαστε σε διαπραγμάτευση, ώστε να βρεθεί λύση με την οποία θα ανταποκρινόμαστε στις πραγματικές ανάγκες και όχι σε υπερβολές. Δεν μπορώ να ακούω ότι για αποστάσεις 8 και 10 χιλιομέτρων απαιτείται να πηγαίνει ταξί και το απόγευμα για πρόσθετη διδακτική στήριξη. Υπάρχει μια υπερβολή στην αξιοποίηση του κοινωνικού μέτρου...»

***Αρα, συμφέρει στο κράτος να καταργεί τα μονοθέσια, επειδή μειώνει το κόστος;

* «Δεν μπορώ να το υπολογίσω. Πιστεύω ότι μειώνεται. Εμείς δεν σκεφτόμαστε με όρους οικονομικούς, αλλά παιδαγωγικούς. Πρέπει να λάβουμε υπόψη και την πλευρά των εκπαιδευτικών. Οπου μια κυρία που διορίζεται σε δυσπρόσιτο σχολείο ή ολιγοθέσιο, εμφανίζει επαπειλούμενη εγκυμοσύνη, που σημαίνει ότι εγώ την πληρώνω, δηλαδή το ελληνικό κράτος -ο φορολογούμενος. Δεν θα πάει στο σχολείο, διότι είναι κοινωνικό μέτρο που το στηρίζουμε, δεν θα χάσει το δικαίωμά της να συνεχίσει να είναι αναπληρώτρια και την επόμενη χρονιά, έστω και αν δεν τεκνοποιήσει».

**Υπάρχει προοπτική για πλήρη κατάργηση αυτών των σχολείων;

* «Την εισήγηση σε αυτό την έχει η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση. Η γενική κατεύθυνση είναι η ενίσχυση των μεγαλύτερων σχολικών συγκροτημάτων με μαθητικό πληθυσμό, γι' αυτό και έχουμε αναλάβει το κόστος μεταφοράς και στο μέτρο του δυνατού το κόστος της διαμονής. Στα Γιάννενα φέτος διατηρήσαμε σε λειτουργία 4 γυμνάσια σε ορεινούς οικισμούς (το ένα με οκτώ μαθητές), αντίθετα με τις εισηγήσεις των δικών μας υπηρεσιακών, και ακολουθώντας εκείνες των νομαρχιακών και των βουλευτών που έχουν άλλα κριτήρια. Εάν τα 40 αυτά παιδιά τα πηγαίναμε στα Γιάννενα και έμεναν σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία, το κόστος θα ήταν περίπου στο ένα τρίτο. Σας αναφέρω υπολογισμό που έκανα μόνος μου πρόχειρα».

Προοδευτική εξαφάνιση

** Θα επιμείνω. Είναι εφικτό να καταργηθούν εντελώς τα μονοθέσια;

* «Οι κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις δείχνουν ότι προοδευτικά όχι μόνο θα μειώνονται, αλλά θα πάψουν να λειτουργούν. Από την άλλη, έχουμε και αντίστροφες κινήσεις. Στην Αρκαδία υπήρχαν σχολεία που έδειχναν ότι δεν θα έχουν μαθητές και επειδή υπήρξαν δημόσιες επενδύσεις, νέοι δρόμοι και προσελκύθηκαν τουριστικές μονάδες, παρατηρείται συγκράτηση πληθυσμού και τα σχολεία παρέμειναν ή και αναπτύχθηκαν».

** Εφόσον η πορεία δεν είναι ανεπίστρεπτη, δεν έχει νόημα μια πολιτική ώστε όσα σχολεία έχουν μείνει να μην εξαφανιστούν, αλλά να ενισχυθούν;

* «Ωραία, να τα ενισχύσουμε. Οταν όμως έχεις ένα σχολείο που φέτος έχεις τέσσερις μαθητές και ξέρεις ότι αποφοιτούν δύο, τι είδους ενίσχυση να κάνεις; Είναι άλλο ζήτημα το γιατί ερήμωσε η επαρχία».

** Χωριό χωρίς εκκλησία δεν υπάρχει, γιατί να υπάρχει χωρίς σχολείο;

* «Γιατί δεν έχει μαθητές. Τι να το κάνεις;»

** Δηλαδή μόνο ο υγιής συνταξιούχος μπορεί να επιστρέφει στην επαρχία;

* «Θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτές είναι οι συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Το λέω και στην κόρη μου, που είναι φοιτήτρια και κατεβαίνει με τρεις συγκοινωνίες από τη Λυκόβρυση στον Πειραιά».

***Οι νέες τεχνολογίες δεν μπορούν να δώσουν λύσεις στα μονοθέσια;

* «Υπάρχουν σχολεία που ανταλλάσσουν διδακτικές και μαθησιακές εμπειρίες μεταξύ τους. Για καθημερινή πρακτική, δεν μπορώ να πω ότι είναι κάτι που γίνεται. Στηρίζουμε με κάθε τρόπο την προμήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών, που προσθέτει υπεραξία στο εκπαιδευτικό έργο. Ενα από τα τεστ που κάνω όποτε πάω σε σχολείο είναι να βλέπω αν λειτουργούν οι κομπιούτερ. Δεν είναι όλα τα παιδιά στην ηλικία και την ικανότητα να τα χρησιμοποιούν. Ούτε μπορώ να πω ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί έχουν την ικανότητα της χρήσης των υπολογιστών με μεγάλη ευχέρεια, πέραν όσων τυπικά περιγράφονται στα καθήκοντά τους».

Πετρωμένος χρόνος

** Πόσο αποδεκτό είναι τελικά, ειδικά στα μονοθέσια, ο χρόνος να έχει σταματήσει; Η ύλη να γίνεται με άλματα μπρος-πίσω, να μην υπάρχουν αγγλικά και μουσική;

* «Είναι έξω από τις επιθυμίες μας, αλλά είναι αντικειμενικά αδύνατο να αλλάξει. Δεν μπορείς να έχεις τον αριθμό των εκπαιδευτικών που θα καλύψουν τις ειδικότητες. Υποστηρίζουμε τη δωρεάν μεταφορά των μαθητών, υποστηρίζουμε με τεχνολογικές υποδομές την επικοινωνία, εξαντλούμε τις δυνατότητες στο ανθρώπινο δυναμικό, λαμβανομένων υπόψη και των δυσκολιών. Φιλοδοξία όλων είναι κάθε παιδί να έχει ίσες ευκαιρίες. Δεν είναι εφικτό κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Τις ανισότητες δεν τις γεννούν κυβερνήσεις ή κόμματα. Υπάρχουν μέσα στη ζωή και αγωνιζόμαστε για να τις καταργήσουμε».

** Πώς καλύπτονται τα μικρότερα παιδιά σε αυτές τις περιοχές, από τη στιγμή που η φοίτηση στα νηπιαγωγεία έγινε υποχρεωτική;* «Είναι πολύ δύσκολη η αντιμετώπιση του ζητήματος. Οι γονείς δεν εμπιστεύονται οποιοδήποτε μεταφορικό μέσο, λόγω της ηλικίας. Τα πράγματα είναι δύσκολα και το παιδί εκεί δεν πηγαίνει στο υποχρεωτικό νηπιαγωγείο. Η υποχρεωτική προσχολική αγωγή λειτούργησε πρώτη φορά το 2007-8. Στο δεύτερο έτος έχουμε αντιμετωπίσει το 90% των υποχρεώσεων μας»... *

Μαθητική εστία-ερείπιο
Ανάμεσα σε τέτοιες εικόνες εγκατάλειψης και φθοράς καλούνται να περάσουν τα εφηβικά τους χρόνια (12-18 ετών) τα παιδιά που έρχονται από μακρινά χωριά, όπως το Κυπαρίσσι Λακωνίας, και μένουν υποχρεωτικά στους Μολάους, για να βγάλουν Γυμνάσιο και Λύκειο. Οι φωτογραφίες έχουν ληφθεί μέσα στη Μαθητική Εστία Μολάων και είναι οι ίδιες που εδώ και μήνες έχουν σταλεί στο υπουργείο Παιδείας από τη δήμαρχο Ζάρακα Παναγιώτα Πριφτάκη και τον νομάρχη Λακωνίας Κ. Φούρκα. Η Εστία «φιλοξενεί» τα παιδιά που μένουν υποχρεωτικά εδώ Δευτέρα-Παρασκευή, για να αποφύγουν μια μετακίνηση που θα απαιτούσε σχεδόν πέντε ώρες καθημερινώς! Σπασμένα δάπεδα, ρημαγμένα ντουλάπια και χώροι υγιεινής έρχονται να προστεθούν στον φόβο που νιώθουν οι γονείς για να αφήσουν μόνο ένα παιδί σε αυτήν την ηλικία. Η δήμαρχος μας ενημέρωσε ότι απάντηση από το υπουργείο ουδέποτε ελήφθη. Και δεν είναι η μόνη Μαθητική Εστία που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση...

ΝΟΜΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ: Σε πέντε χρόνια έκλεισαν 17 δημοτικά και 11 νηπιαγωγεία
Η Ευαγγελία και η Βιβή είναι αδελφές. Μέχρι πέρυσι ήταν οι μοναδικές μαθήτριες της ιστορικής κοινότητας Μυροφύλλου στο Νομό Τρικάλων. Από το περασμένο φθινόπωρο και αυτό το σχολείο, που τη δεκαετία του '70 μετρούσε σχεδόν 200 μαθητές, ανήκει πλέον στην ιστορία.Δεκαεφτά δημοτικά σχολεία και 11 νηπιαγωγεία λιγότερα μετρά τα τελευταία πέντε χρόνια ο Νομός Τρικάλων, ενώ αν ανατρέξει κανείς και στην περασμένη δεκαετία, όπου υπήρξε και το μεγάλο κύμα αστυφιλίας για το νομό, τότε θα πρέπει να προσθέσει σε αυτά πάνω από 50. Εικόνες απόλυτης εγκατάλειψης στον ορεινό όγκο της Πίνδου. Σαπίζουν χωρίς σκοπόΤα άλλοτε φρεσκοβαμμένα κάγκελα των σχολείων που περίμεναν τα παιδικά χεράκια να τ' αγγίξουν, στέκουν τώρα ξεθωριασμένα, σαπίζοντας χωρίς σκοπό. Πόρτες που -με μεγάλη προσπάθεια- ανοίγουν τρίζοντας, οδηγούν σε διαδρόμους και αίθουσες που κάποτε έσφυζαν από ζωή. Σκονισμένα θρανία με τις υπογραφές αρκετών επιφανών Τρικαλινών. Θέαμα αποκαρδιωτικό. Ακόμη όμως πιο αποκαρδιωτική είναι η φαεινή ιδέα πολλών τοπικών αρχόντων να μετατρέψουν τα εγκαταλειμμένα σχολεία σε ΚΑΠΗ και ξενώνες. Ούτε καν σε βιβλιοθήκες για τα παιδιά που, έστω τους καλοκαιρινούς μήνες, βρίσκονται εκεί. Να δώσουν έστω και για λίγο την ψευδαίσθηση σε αυτά τα άψυχα κτίρια ότι ακόμη μπορούν να προσφέρουν γνώσεις. 'Η ακόμη ακόμη σ' έναν πολιτιστικό σύλλογο, ώστε να δημιουργήσει ένα λαογραφικό μουσείο με την ιστορία του κάθε χωριού, κάτι που με περισσή αγάπη και πολύ μεράκι έχουν κάνει σε πολλά ορεινά χωριά της χώρας. Εκεί που πριν άκουγες τον δάσκαλο να διδάσκει την Ιστορία του ελληνικού έθνους, τώρα ακούς τα ζάρια από το τάβλι και τις φωνές των εκδρομέων του Σαββατοκύριακου.

Μια οικογένεια... σχολικό
Η Ιζαμπέλ, από την Ελβετία, και ο Ανγκελε, από την Ιταλία, γνωρίστηκαν στην Κρήτη όπου έκαναν διακοπές και αποφάσισαν να παντρευτούν και να εγκατασταθούν το 1985 σε έναν σχεδόν εγκαταλειμμένο οικισμό στην περιοχή της Πυργιώτισσας, σε ένα ύψωμα με θέα το Λυβικό πέλαγος. Ο Λίσταρος, που απέχει 12 χιλιόμετρα από τις Μοίρες, έχει εξελιχθεί σήμερα σε παραθεριστικό κέντρο και οι μόνιμοι κάτοικοι του είναι κατ' εξοχήν αλλοδαποί από διάφορες χώρες της Ευρώπης.Τα τρία παιδιά της οικογένειας πήγαν στο Δημοτικό σχολείο του Σίβα, τρία χιλιόμετρα από τον Λίσταρο. Γυμνάσιο και Λύκειο πιο μακριά, στην Πόμπια. «Αυτό που συμβαίνει εδώ, είναι ότι ο ένας γονιός δεν πρέπει να δουλεύει για να μετακινεί τα παιδιά στα σχολεία. Εχουμε περάσει 15 χρόνια στους δρόμους», μας λέει η Ιζαμπέλ Ρούκστουλ.Η μεγαλύτερη κόρη, η Σιούσμα (Σελήνη), είναι σήμερα στο τελευταίο έτος του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης: «Οταν πήγα στο Δημοτικό, ο δρόμος από Λίσταρο προς Σίβα ήταν με χώμα, λακκούβες και λάσπες και με πήγαινε η μητέρα μου. Αργότερα, στο Γυμνάσιο και το Λύκειο με πήγαινε μέχρι τον Σίβα και από εκεί έπαιρνα το λεωφορείο για την Πόμπια. Εφτανα στις 7.30 το πρωί και περίμενα μισή ώρα για να ανοίξει το σχολείο. Το μεσημέρι γινόταν το ίδιο και το απόγευμα πηγαίναμε για αγγλικά στο Πετροκεφάλι ή στις Μοίρες για αθλητικές δραστηριότητες. «Στο μπολάκι»Στο Λύκειο έκανα ενισχυτική διδασκαλία και έμενα στην Πόμπια ώς τις 5 το απόγευμα. Η μητέρα μου μού ετοίμαζε φαγητό σε μπολάκι και όταν τελείωνα τα μαθήματα ερχόταν να με πάρει», μας λέει η Σελήνη, η οποία πήρε πρόσφατα την ελληνική υπηκοότητα.Η μητέρα της συνεχίζει τα δρομολόγια για τα άλλα δύο παιδιά, τη 17χρονη Γιασμίν και τον 15χρονο Ανταλ, που φοιτούν στο αθλητικό Λύκειο Πόμπιας και πηγαίνουν πολύ συχνά στις Μοίρες για αγώνες.ΑΥΡΙΟ: Ιστορίες ανισότητας και εγκατάλειψης από τα ορεινά της Κρήτης και της Μακεδονίας. «Την ανισότητα την πολεμάς μόνο με ανισότητα» λέει ο καθηγητής Ν. Μουζέλης ζητώντας περισσότερους πόρους για τα σχολεία της περιφέρειας.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 04/03/2009