Καληνύχτα Φιντέλ...

Μέσα σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου ο Κάστρο ζει σε ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης, ενώ έξω ο καθένας προσπαθεί να επιβιώσει με όποιον τρόπο μπορεί

Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΤΟΜΑΗ Κυριακή 12 Ιουλίου 2009

Επί δεκαετίες η Κούβα στα μάτια των ξένων δεν είναι γνωστή παρά μέσα από συγκεκριμένες εικόνες: ηλικιωμένοι αφρικανικής προελεύσεως με ένα αδιόρατο χαμόγελο θλίψης στο πρόσωπο και ένα πούρο στο χέρι ή στο στόμα, καθισμένοι συνήθως στα σκαλιά γερασμένων, όπως και οι ίδιοι, κτιρίων πανέμορφης αρχιτεκτονικής, κράματος νεοαποικιακού ρυθμού με κορινθιακούς κίονες, ορθάνοιχτες πόρτες, κατεστραμμένα παράθυρα και τοίχους να χάσκουν σαν μισάνοιχτες πληγές εξαιτίας της αμείλικτης φθοράς του χρόνου. Και ακόμη, αυτοκίνητα της δεκαετίας του ΄50, υπέροχες Chevrolet και Cadillac, περασμένες αμέτρητα στρώματα διαφορετικού χρώματος: εκκεντρικά ροζ, μοβ, λουλακί, πράσινο κάθε απόχρωσης, βαθύ κόκκινο, και ανάμεσά τους ελάχιστα μαύρα. Οι Κουβανοί αγαπούν τα χρώματα, όπως και τη ζωή. Με ίδια χρώματα βάφουν τα σπίτια τους, ντύνονται οι ίδιοι, χορεύοντας με κάθε αφορμή ακόμη και όταν κάνουν τη βόλτα τους στην περατζάδα της Μalec΄on, όπως αποκαλούν την παραλιακή λεωφόρο Μalec΄on de Ηavanas, εκεί όπου καταλήγει σαν στρίφωμα στη θάλασσα το πολύχρωμο σύνολο των κολλημένων το ένα πάνω στο άλλο σπιτιών της Αβάνας, απλωμένης νωχελικά σαν φιλήδονη μουλάτα παραδομένη στην υγρή ζέστη του ήλιου και της τροπικής βροχής. Μιας βροχής αλύπητης που φτάνει σαν απρόσκλητος επισκέπτης δυο και τρεις φορές τη μέρα αυτή την εποχή κάνοντας την πόλη να κόβεται στα δύο από τις πλημμύρες στο μέσο της Αβενίδα Κίντα, όπως μετονομάστηκε κατ΄ ευφημισμόν προς την 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης η Αvenida de las Αm ricas, η πιο πλατιά λεωφόρος της πόλης με μια νησίδα στη μέση από πυκνούς φοίνικες και δεξιά κι αριστερά οικοδομήματα, αληθινά παλάτια, μεγαλείο μιας άλλης εποχής, τα περισσότερα σήμερα ξένες πρεσβείες, ανάμεσά τους και η δική μας, η ελληνική, στο νούμερο 87... Η βροχή δεν τρομάζει τους Κουβανούς, παρά μόνο τους ξένους.

Ενα παλιό αυτοκίνητο περνάει μπροστά από τη γιγαντοαφίσα με τον Φιντέλ Κάστρο. Σαν αυτό το αυτοκίνητο κυκλοφορούν αμέτρητα στους δρόμους της Κούβας. Από τα ανοιχτά τους παράθυρα ακούγεται το «Χουανίτα Γκουανταναμέρα», η ιστορία της μικρής Ιωάννας (Χουανίτα) από το Γκουαντάναμο, μιας πόλης χτισμένης πάνω στα βουνά που βλέπει τον στρατηγικής σημασίας κόλπο του Γκουαντάναμο, ένα από τα μεγαλύτερα και ασφαλέστερα λιμάνια του κόσμου, κέντρο παραγωγής καφέ και συνυφασμένο με το διαβόητο στρατόπεδο της αμερικανικής βάσης που διατηρούν οι ΗΠΑ βάσει συμφωνίας η οποία υπεγράφη το 1903, επιβεβαιώθηκε με νεότερη συνθήκη το 1934 και η οποία δεν έχει ημερομηνία εκπνοής, παρά μόνο σε περίπτωση που το θελήσουν οι ίδιες οι ΗΠΑ (όπως δήλωσε ότι επιθυμεί τώρα ο πρόεδρος Ομπάμα) ή υπογραφεί νέα συμφωνία.

Πιο συνηθισμένο φαινόμενο είναι να δει κάποιος επισκέπτης ανοιγμένες ομπρέλες για τον ήλιο παρά για τη βροχή. Μανάδες με μωρά παιδιά στην αγκαλιά ή γέροι περπατούν κάτω απ΄ τη δυνατή βροχή σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Μοιάζει να τη δέχονται σαν ευλογία, όπως ευλογημένη είναι η ίδια τους η χώρα. Πλούσια σε υπέδαφος και ορυκτά, σε νερά και γόνιμα εδάφη, παράγει κάθε είδους αγαθά που όμως προορίζονται μόνο για τους ξένους στα μεγάλα θέρετρα του νησιού ή εξάγονται στις ξένες αγορές. Αγαπημένα φαγητά των Κουβανών είναι το ρύζι, τα κόκκινα φασόλια και οι πατάτες, όπως και το ωραιότερο και νοστιμότερο χάμπουργκερ του κόσμου που βρίσκει κανείς σε κάθε τουριστικό καφενείο κατά μήκος των κεντρικών αρτηριών: ένα αφράτο ζεστό ψωμί με μια χοντρή φέτα ζαμπόν ανάμεσα και τυρί που μοιάζει με τοστ αλλά δεν είναι, έτσι στρογγυλό και αφράτο, όπως ακριβώς αρέσει στους Κουβανούς, που το ονομάζουν... hamburguesa! Κατά τα άλλα, παντού υπάρχουν ελλείψεις, ακόμη και στο ρεύμα! Η κυβέρνηση, σαν αυτό να την απάλλασσε από τις ευθύνες της, θεώρησε σκόπιμο να πληροφορήσει εγκαίρως το κοινό για προγραμματιζόμενες... οκτάωρες διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος ανά περιοχή. Στο κόκκινο οι ξένες πρεσβείες- πώς ν΄ αντέξεις τόση ζέστη ή υγρασία χωρίς κλιματισμό ή να επικοινωνήσεις με τη χώρα σου χωρίς Ιnternet;- σπεύδουν να προμηθευθούν γεννήτριες ισχυρές τόσο που θα ζήλευαν ακόμη και μεγάλα νοσοκομεία. Σε όσους αναρωτήθηκαν τι συμβαίνει, η απάντηση έφθασε έμμεσα μέσα από το νοσοκομείο CΙΜΕQ της Αβάνας όπου νοσηλεύεται ο Φιντέλ. Σε ένα από τα φύλλα του κομματικού οργάνου «Granma» περί τα μέσα Μαΐου, ο Κάστρο, που και ασθενής εξακολουθεί να γράφει τους «Στοχασμούς» του (Reflexiones), αφιέρωσε στον Τσάβες ένα μακροσκελές άρθρο για το πόσο σπουδαίος υπήρξε... από τα μαθητικά του ήδη χρόνια, έντιμος και επιμελής κλπ., κλπ. Γιατί όλα αυτά;

Αγαλμα του Jos Juli΄an Μarti y Ρ rez, ποιητή, συγγραφέα, πολιτικού αρθρογράφου και εθνικού ήρωα της Κούβας που σκοτώθηκε σε μάχη τον Μάιο του 1895. Τον απεικονίζει να κρατάει στην αγκαλιά του ένα παιδί. Στημένο πάνω στην παραλία και μπροστά από το «Γραφείο Αμερικανικών Συμφερόντων», όπως ονομάζεται η μικρή διπλωματική αντιπροσωπεία των ΗΠΑ που έχει εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια στο νησί, αυτόματα παραπέμπει στην υπόθεση επιστροφής του μικρού Εli΄an Gonz΄alez από τη Φλόριδα μετά τον πνιγμό της μητέρας του που αναζητούσε άσυλο μαζί με τον γιο της στις ΗΠΑ. Ο μικρός Εli΄an ζει σήμερα με τον πατέρα του στο Μatanzas, 90 χλμ. ανατολικά της Αβάνας, ένα σύμβολο για τις επόμενες γενιές

«Ο Τσάβες άρχισε τις περικοπές ενέργειας στην Κούβα» ήταν η πληροφορία που ακούστηκε από τα χείλη διπλωμάτη μεγάλης χώρας, «και είναι έτοιμος να θυσιάσει στον βωμό της πολιτικής προσέγγισής του με την Αμερική του Ομπάμα, τον Κάστρο». Αν σκεφθεί κανείς ότι το 90% της ενέργειας του νησιού- που σημειωτέον σε έκταση είναι ακριβώς όσο ολόκληρη η Ελλάδα- το παίρνει από τη Βενεζουέλα του Τσάβες, το πράγμα δεν χρειάζεται περισσότερο ψάξιμο. Και οι αγκαλιές με τον Φιντέλ στο νοσοκομείο; Οι όρκοι για αιώνια αλληλεγγύη ανάμεσα στους κομπανιέρος; «Δεν υπάρχουν όρκοι που βαστούν στην πολιτική» ήταν η απάντηση. Και αυτό το γνωρίζουν και οι δύο πλευρές πολύ καλά, σύμφωνα με τους ξένους παρατηρητές, που πολύ αμφιβάλλουν αν πίσω από τα τελευταία άρθρα των Reflexiones είναι ο ίδιος ο Φιντέλ, έτσι όπως βρίσκεται απομονωμένος σε θάλαμο με αυστηρά ελεγχόμενες τιμές θερμοκρασίας και πίεσης αέρα που παρατείνουν μια ζωή-θρύλο, ταυτισμένη απόλυτα με την ίδια τη χώρα και τον λαό της. Και τούτο όμως είναι παράξενο. Για τους νεότερους που δεν έζησαν την επανάσταση, οι προκλήσεις της νέας εποχής, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς μισθούς- 30 δολάρια ο μισθός ενός μήνα για έναν γιατρό...- και τις στερήσεις, οδηγούν σχεδόν αναπόφευκτα στη διαφθορά και στη λαθραία προσφορά υπηρεσιών παντός είδους: στα μεγάλα ξενοδοχεία νεαρές, πανέμορφες μουλάτες συνοδεύουν καλογερασμένους πλούσιους Ευρωπαίους, σερβιτόροι σού προτείνουν σε καλύτερες τιμές από εκείνες της αγοράς πούρα ή φρεσκότερους αστακούς από αυτούς που το προπληρωμένο δείπνο στην τιμή-πακέτο του δωματίου το ξενοδοχείο προσφέρει. Ο καθένας προσπαθεί να επιβιώσει με όποιον τρόπο μπορεί. Οταν στην αγορά εμφανισθεί αλεύρι, θα πάρουν όσο περισσότερο μπορούν και βγαίνουν οικονομικά. Το ίδιο συμβαίνει και με το τυρί ή όποιο άλλο προϊόν. « Κανείς δεν ξέρει πότε θα το ξαναβρεί στην αγορά» λένε γελώντας, περιμένοντας υπομονετικά στη σειρά δύο Κουβανές. Το γέλιο είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό αυτού του λαού που αρέσκεται πάντοτε να ρωτάει τον ξένο από πού έρχεται. Θαρρείς και με τον τρόπο αυτόν οι Κουβανοί κάνουν τα δικά τους ταξίδια. Είναι άγνωστο πώς θα τους φανεί ο κόσμος όταν όλα αλλάξουν. Γιατί όπως όλα αλλάζουν κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η Κούβα του Φιντέλ περνάει σιγά σιγά μαζί με τον ίδιο τον ηγέτη της στην Ιστορία...

Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι προϊσταμένη της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών. Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ