Δεν θα αλλάξει η εκπαίδευση αν δεν αλλάξει η κοινωνία.

Ο μόνος τρόπος είναι «από πάνω προς τα κάτω»

Στα 27 μόλις χρόνια του ο Στέλιος Μαύρης από την Πάρο, έχει ήδη ολοκληρώσει έναν πρώτο πλούσιο κύκλο σπουδών στο ευρύτερο αντικείμενο της ειδικής αγωγής/εκπαίδευσης. Με την συνδυαστική οπτική του νέου επιστήμονα και συνάμα του ανθρώπου που βιώνει τη συνθήκη της αναπηρίας, αντιλαμβάνεται την απαραίτητη διαδικασία αλλαγής προς το καλύτερο της εκπαίδευσης των ΑμεΑ στην χώρα μας «από πάνω προς τα κάτω».

Δεν διστάζει να προτείνει επαναστατικές συνταγές: " Θα πρέπει η εκπαίδευση της αναπηρίας να γίνει πρωτεύον μάθημα στις πανεπιστημιακές σχολές" μας λέει και συμπληρώνει με νόημα: "Θα πρέπει η νομοθεσία για την ειδική αγωγή και την ένταξη να συνταχθεί - επιτέλους- βάσει των παιδαγωγικών αξιών και όχι των πολιτικών ιδεών". Πως θα γίνουν όλα αυτά; "Αλλαγή της εκπαίδευσης σημαίνει και παράλληλη αλλαγή της κοινωνίας" η φράση-κλειδί της εκτενούς συνέντευξης που μας παραχώρησε.

ΕΡ: Ας ξεκινήσουμε από το χιλιοσυζητημένο “πρόβλημα” που αφορά την προσβλητική χρήση της γλώσσας. Είναι η γλώσσα αυτή που γεννά κοινωνικά στερεότυπα ή απλώς τα διαχρονικά για την αναπηρία κοινωνικά στερεότυπα αποτυπώνονται στην χρήση της γλώσσας; Πως οριοθετείται το “πρόβλημα”, από που ξεκινά και που τελειώνει ;

ΑΠ: Ο Αντώνης είναι «χαζός». Ο Αντώνης είναι «αργός». Ο Αντώνης είναι «κουτσός». Ο Αντώνης «δεν μπορεί γιατί δεν καταλαβαίνει». Θεωρούνται αυτές φράσεις αναπαραγωγής ρατσιστικών στερεοτύπων; Περιγράφουν, ερμηνεύουν και προσδιορίζουν το άτομο; Η άποψή μου είναι πως καμία φράση δε θα έπρεπε να μπορεί να προσδιορίζει ένα άτομο, αλλά η αλήθεια είναι πως αυτό συμβαίνει κάθε φορά που χρησιμοποιούνται τέτοιου είδους φράσεις. Δυστυχώς, αυτές οι φράσεις προσδιορίζουν, ταυτοποιούν, ετικετοποιούν και τις περισσότερες φορές περιθωριοποιούν το άτομο με αναπηρία. Ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζουμε των κώδικα επικοινωνίας και η επιλογές των λέξεων που κάνουμε κάθε φορά που θέλουμε να αποδώσουμε κάποιο νόημα είναι ουσιαστικής σημασίας. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος στερεοτύπων και προκαταλήψεων που πηγάζουν από τη δύναμη των λέξεων και δεν ξέρω αν μπορεί να «οριοθετηθεί». Κατά την άποψή μου, η βάση του «προβλήματος» προέρχεται από την εκπαίδευση και την παιδεία που προσφέρει το κράτος. Την οικογένεια, το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον. Την προσωπική βούληση και συνείδηση. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Το μόνο που ξέρω με σιγουριά είναι το που τελειώνει. Στην επιλογή του καθενός. Από ένα σημείο και έπειτα δεν μπορείς να κατηγορήσεις την κοινωνία, το κράτος, την οικογένεια σου και τον τρόπο με τον οποίο γαλουχήθηκες. Η επιλογή είναι στα χέρια του καθενός. Το αν θα χρησιμοποιήσω λέξεις όπως «χαζός», «καθυστερημένος», «ανίκανος», είναι πλέον δική μου ευθύνη και επιλογή. Αν κάποιος υποστηρίξει το αντίθετο, η μόνη αιτία θα είναι ο φόβος της ευθύνης.

ΕΡ : Μαθητής με αναπηρία στο γενικό σχολείο. Σε ποιο βαθμό – με κριτήριο την εξειδίκευση και την ενταξιακή προσέγγιση – ανταποκρίνεται στον ρόλο του το εκπαιδευτικό προσωπικό στην χώρα μας;

ΑΠ: Η εκπαιδευτική πολιτική του κράτους είναι καταστροφική. Το εκπαιδευτικό προσωπικό δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και το ρόλο του, δίχως να ευθύνονται όμως οι παιδαγωγοί για αυτό. Η αλήθεια είναι ότι δεν εκπαιδεύτηκαν για κάτι διαφορετικό. Η λογική μου είναι απλή: Στην ηλικία των 17-18 ετών, πρέπει να αποφασίσεις άμεσα τον επαγγελματικό δρόμο που θα ακολουθήσεις χωρίς τη συμβουλή ή την καθοδήγηση κανενός. Δηλώνεις στο μηχανογραφικό σου μία πληθώρα σχολών, που, επί το πλείστον, το ακαδημαϊκό αντικείμενό τους είναι διαφορετικό. Επειδή λοιπόν, δεν έγραψες καλά στο μάθημα της έκθεσης, αντί να περάσεις στη νομική σχολή (πρώτη επιλογή), πέρασες στο παιδαγωγικό (τέταρτη επιλογή). Σπουδάζεις τέσσερα χρόνια. Μαθαίνεις όλα όσα θα πρέπει να διδάξεις, όχι όμως το πώς θα πρέπει να διδάξεις ένα παιδί με αναπηρία. Τελειώνεις τις σπουδές, προσλαμβάνεσαι στο δημόσιο σχολείο και ξαφνικά είσαι υπεύθυνος για την μόρφωση, εκπαίδευση και παιδεία είκοσι μαθητών όπου οι τρεις έχουν διαγνωστεί με διαφορετικές αναπηρίες. Τι κάνεις; Πώς το κάνεις; Κάποιοι θα πουν πως ο συλλογισμός μου είναι απλοϊκός ή αφελής. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στα πλαίσια της δημόσιας εκπαίδευσης δεν είναι ούτε εκπαιδευμένοι, ούτε καταρτισμένοι και σίγουρα ούτε έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον πραγματικά δύσκολο ρόλο της ενταξιακής εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης της αναπηρίας. Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ ως πρόταση είναι η θεμελιώδης, ριζική από πάνω προς τα κάτω αλλαγή. Θα πρέπει η εκπαίδευση της αναπηρίας να γίνει πρωτεύων μάθημα στις πανεπιστημιακές σχολές. Αν αυτό αποφασιστεί ότι δεν είναι εφικτό, τότε θα πρέπει να φροντίσει το κράτος να στείλει ειδικούς παιδαγωγούς σε όλα τα σχολεία. Θα πρέπει η νομοθεσία για την ειδική αγωγή και την ένταξη να συνταχθεί επιτέλους βάση των παιδαγωγικών αξιών και όχι των πολιτικών ιδεών. Με αυτό τον τρόπο, οι πιθανότητες να αναπτύξουμε ενταξιακά πλαίσια μέσα στις σχολικές μονάδες είναι περισσότερες. Και για να πετύχει αυτή η αλλαγή θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε και να αποδεχτούμε μία φιλοσοφία, μία θεωρία, όπως αυτή της ενταξιακής εκπαίδευσης, πριν την υιοθετήσουμε.

ΕΡ : Επί της ουσίας: Ποιά είναι η διάγνωση/άποψή σας για την εκπαίδευση στην χώρα μας των με αναπηρία και /ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες παιδιών;

ΑΠ: Δε νομίζω ότι μπορώ να «διαγνώσω» κάτι για το οποίο δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει. Υπάρχει, πραγματικά, εκπαίδευση της αναπηρίας στη χώρα μας; Να διευκρινίσω προς αποφυγή παρεξηγήσεων ότι σε καμμία περίπτωση δεν θέλω να γίνω απαισιόδοξος και μηδενιστής. Σαφώς και υπάρχουν κάποια πλαίσια που εκπροσωπούν τον χώρο της ειδικής αγωγής με μεγάλη αξιοπρέπεια. Συνήθως, τα πλαίσια αυτά είτε είναι ειδικά είτε είναι ιδιωτικά. Στην περίπτωση, όμως, του γενικού δημόσιου σχολείου τι γίνεται; Το σχολείο έχει ανοίξει τις πύλες του για την αναπηρία νομοθετικά από το 2000. Έρευνες δείχνουν, παρόλα αυτά, πως τα αποτελέσματα δεν είναι ευχάριστα και το γεγονός αυτό με ανησυχεί καθώς δεν υπάρχει στο βάθος του τούνελ ούτε φως, ούτε πρόθεση, ούτε πρόταση.

ΕΡ : Ενας νέος άνθρωπος με αναπηρία και καταρτισμένος επιστήμονας τι γνώμη έχει, άραγες, για το θεσμικό αναπηρικό κίνημα;

ΑΠ: Το αναπηρικό κίνημα θεωρώ ότι είναι ανατρεπτικό υπό την έννοια ότι θέλει να αναδιαμορφώσει παγιωμένες ιδέες, προκαταλήψεις, στερεότυπα και αξίες. Αν έχει καταφέρει να επιτύχει την αναδιαμόρφωση που επιθυμεί δεν έχει να κάνει με το αν είναι ανατρεπτικό, αλλά με το ποια όπλα χρησιμοποιεί να το πετύχει. Για αρκετά χρόνια στο παρελθόν ήταν αρκετά αμυντική η προσέγγιση που είχε υιοθετήσει. Πιστεύω, όμως, ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία δράση περισσότερο επιθετική, όπου αν δομηθεί, συγκροτηθεί και οργανωθεί συστηματικά και με συνέπεια, θα μπορέσει να επιτύχει ακόμα περισσότερες ανατροπές, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης. Ένα κίνημα είτε εκφράζει τις ιδεολογικές αξίες ενός ατόμου είτε όχι. Σαφώς υπάρχουν θέσεις και απόψεις του αναπηρικού κινήματος που διαφοροποιούνται και συγκρούονται με τη γενικότερη αντίληψη. Αυτό είναι αποτέλεσμα συνθηκών και κοινωνικών αντιλήψεων. Οι συνθήκες διαβίωσης και οι κοινωνικές αντιλήψεις στις μέρες μας είναι πλέον καταλυτικής σημασίας για τους ανθρώπους. Είναι η βασική αιτία και αφορμή του τρόπου με τον οποίο αποφασίζει το κάθε άτομο να αγωνιστεί, να παλέψει ή να κλειστεί μέσα στους τέσσερις τοίχους της οικίας του.

ΕΡ : Είστε αισιόδοξος για το μέλλον σε ότι αφορά το ζητούμενο της ένταξης καταρχάς στην εκπαιδευτική διαδικασία; Είμαστε κοντά ή απέχουμε ακόμα πολύ;

ΑΠ: Απέχουμε πολύ. Πρέπει, όμως, να είμαστε αισιόδοξοι. Πρέπει να πιστεύουμε στην αλλαγή και να παλεύουμε για αυτή με όποιον τρόπο και όσο μπορεί ο καθένας. Η δημιουργία ενταξιακού πλαισίου δεν είναι μία εύκολη δουλειά. Οι θεωρητικοί της ένταξης συνεχώς κάνουνε/κάνουμε λόγο για μία αέναη πάλη. Όχι μόνο στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, αλλά και του τρόπου ζωής. Δεν μπορεί να αλλάξει η εκπαίδευση αν δεν αλλάξει και η κοινωνία. Η κάθε κοινωνία έχει το εκπαιδευτικό σύστημα για το οποίο έχει παλέψει και της αξίζει. Η ουσιώδηςερώτηση, λοιπόν, που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι: Η ελληνική κοινωνία αξίζει ένα εκπαιδευτικό σύστημα αποκλεισμού, περιθωριοποίησης και διάκρισης; Αν όχι, τι θα κάνουμε για αυτό; 
Πηγή: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ